Oko 20% parova u reproduktivnom dobu se sreću sa kratkotrajnim ili dugotrajnim problemom neplodnosti. Oko 20% ovih slučajeva karakteriše prisustvo antispermatozoidnih antitijela kod jednog od bračnih partnera.
Definicija neplodnosti prema WHO je odsustvo začeća u periodu od 12 mjeseci imanja odnosa. Glavni uzrok imunološke neplodnosti je formiranjeantispermatozoidnih antitijela.
Neplodnost žena uzrokovana imunskim faktorima najčešće se manifestuje kao reakcija na partnerove spermatozoide kada imunski sistem žene reaguje na pojavu partnerovih spermatozoida produkcijom tzv. antispermatozoidnih antitijela.
Ova antitijela su prisutna u krvotoku žene ali i u vaginalnom sekretu, kao i sekretu grlića, materice i jajovoda. Poslije odnosa, kada spermatozoidi započnu svoje probijanje kroz grlić, matericu i jajovode, antispermatozoidna antitela se “lijepe” za povrsinu spermatozoida.
Ova antitijela mogu dovesti do smrti spermatozoida, njihovog “lijepljenja” za druge spermatozoide, smanjenja brzine i pokretljivosti, kao i do “dezorjentisanja” u njihovom kretanju.
U svakom slucaju, spermatozoidi opterećeni antispermatozoidnim antitijelima vrlo teško nalaze put do jajne ćelije.
Čak i u slučaju da spermatozoid doće do jajne ćelije, u prisustvu antispermatozoidnih antitijela oplođenje je praktično nemoguće.
Pouzdano se zna da je za oplođenje neophodan kontakt spermatozoida i jajne ćelije koji se ostvaruje preko specijalnih molekula, takozvanih receptora.
Antispermatozoidna antitijela čine nemogućim upravo receptorsko vezivanje spermatozoida i jajne ćelije. Opisani mehanizam je jedan od čestih razloga za infertilitet parova čiji su parametri plodnosti najčešće u granicama normalnog.
Pojava antispermatozoidnih antitijela kod muškaraca najčešće je posljedica infekcije, povreda i hirurških intervencija na testisima.
U muškaraca spermiji se nalaze izolirani i na taj način se izbjegava senzibilizacija imunološkog sustava na vlastite sastojke. To se nekad poremeti pa dolazi do stvaranja autoantitijela.
Pretpostavlja se da u takvim slučajevima dijelovi spermija ulaze u cirkulaciju, te dolazi do senzibilizacije imunološkog sustava na stvaranje autoantitijela protiv njih.
Smatra se da ona utječe na plodnost ukoliko ometa jednu od zadaća koju spermiji izvršavaju tijekom oplodnje. Spermalna antitijela uzrokuju aglutinaciju spermija i smanjuju pokretljivost spermija i na taj način uzrokuje neplodnost.
Druga mogućnost je postojanje antitijela na zonu pelucidu što onemogućava vezanje spermija na ZP-3 receptore zone pelucide. U normalnim uslovima taj kontakt se ostvaruje uz pomoć receptora na apikalnom dijelu glave spermija, a ukoliko ih nema ili ako su pokriveni antitijelima izostaje interakcija između spolnih stanica.
Takvi imunološki faktori nađeni su kod 40% parova s neobjašnjenim uzrokom neplodnosti. Zato je važno odrediti prisutnost antitijela i njihovu lokaciju.
Ako su protutijela pretežno razmještena na glavi spermija, tada je slaba interakcija spermija sa zonom pelucidom jajne stanice najvjerojatnije glavnim uzročnikom izostanka oplodnje, a ukoliko su prisutni uglavnom na repu, smanjena je pokretljivost spermija i prisutna opsežna aglutinacija spermija.
Detekcija antiovarijalnih antitijela je značajna u slučajevima primarne ovarijlane insuficijencije. To podrazumijeva disfunkciju generativne i sekretorne funkcije ovarija. Ovarijalna antitijela mogu biti usmjerena na različite antigene ovarija.
Prevalenca antiovarijalnih antitijela raste u pacijenata koji su prošli ponavljane tretmane in vitro fertilizcije. Tada se smatraju indikatorom progresije postojećeg poremećaja fertiliteta. Antiovarijalna antitijela i antitijela na zonu pelucidu se određuju u poliklinici Life’m iz krvi pacijentica.